Xigashada Sawirka, Reuters
"Hadii [jihaadiyiintu] ogaan lahaayeen inaan ahay sarkaal dawladeed, way i gowrici lahaayeen," Tomas Langa, oo ah shaqaale dawladeed oo ku sugan waqooyiga Mozambique, ayaa sidaas u sheegay BBC.
Waxa uu dareemay in uu nasiibkiisa ka caawiyay inuu baxsado. Magaciisii waxaan u badalnay Sababo la xiriira amaankiisa.
Isagoo saacadihii hore ee 10-kii May ku soo baraarugay rasaas culus, Mr Langa ayaa daaqadda ka eegay si uu u arko afar nin oo hubaysan oo taagan bannaanka gurigiisa oo ku yaalla magaalada Macomia ee gobolka Cabo Delgado ee rabashadaha hareeyeen.
Wuu argagaxay oo waxa uu u cararay baadiyaha, halkaas oo uu saddex maalmood ku dhuumanayay oo uu ku noolaa geedaha baatiga dhex-dooda.
"Nasiib ayaan lahaa waxay i caayeen oo kaliya markii aan ordayey," ayuu yiri.
Dagaalyahano xiriir la leh kooxda Daacish ayaa beegsaday xarumaha dowladda dowladda ee magaalada ka hor inta aysan dhacin dukaamada iyo bakhaarada.
Dableydan ayaa deegaanka ku hayay go’doon muddo labo maalmood ah, taasoo abuurtay jawi cabsi iyo fowdo ah.
Mujaahidiinta ayaa weerar ku qaaday xarun caafimaad oo ay maamusho hay’adda gargaarka ee Dhakhaatiirta Aan Xuduudda Lahayn ee MSF, iyagoo ka qaatay gaadiid iyo agab caafimaad.
MSF waxa ay sheegtay in aysan haysan wax kale oo aan ahayn in ay rarto shaqaalaha oo ay joojiso howlaheeda Macomia.
Alfane Silva, oo ah aabaha shan carruur ah, ayaa BBC u sheegay in ay xireen oo ay su’aalo weydiiyeen 8 nin oo hubeysan. Mar labaad, kani maaha magaciisa dhabta ah.
"Waxay xirnaayeen saanad milateri, waxayna wateen hub culus," ayuu yiri.
"Waxay igu yiraahdeen u carar baadiyaha ama way ku dili doonaan haddaad magaalada sii joogo."
Mr Silva ayaa sheegay in laba maalmood ay ku qaadatay in ciidamada dowladda ee xoojinaya ay yimaadaan, balse markii dambe ay maleeshiyada mar hore tageen.
In ka badan 700 oo qof ayaa ka qaxay wareegii ugu dambeeyay ee dagaalka ka socda Macomia, sida ay sheegtay hay’adda socdaalka adduunka ee IOM.
Kuwii haray, sida Mr Silva iyo Mr Langa, ayaa wajahaya xarumo caafimaad iyo koronto la’aan, waxayna ku nool yihiin cabsi joogto ah oo ay ka qabaan weerar kale.
Waxay ahayd shaqaaqooyinkii ugu dambeeyay ee soo cusboonaaday oo hoos u dhacay iyadoo ciidamada ammaanka oo garab ka helaya ciidamo ka socda dowladaha deriska ah ay u muuqdeen kuwo xaaladda gacanta ku haya.
Laakiin hadda, qaar badan oo ka mid ah ciidamadaas waa laga saarayaa.
Isbedelka iyo hormarka lagu sameynayo baasaboor Soomaaliga iyo dalalka dal-kugal la’aanta lagu tagi karo
Welwelka Mareykanka iyo Booqashada Putin ee Kuuriyada Waqooyi 24 sano kadib
Maxaa laga ogyahay hogaamiyaha Daacish ee Soomaaliya Cabdiqaadir Muumin ee 'dhawaan la beegsaday'?
Xigashada Sawirka, AFP
Hawlgalka Ururka Horumarinta Koonfurta Afrika (Sadc), oo ka kooban ilaa 2,000 oo askari oo ka kala socda siddeed waddan, ayaa sheegay inay ciidamadooda kala baxayaan Mozambique 15-ka July, oo aanay kordhinayn muddada saddexda sano ah.
Khubarada dhinaca ammaanka ee gobolka ayaa ka digay in arrintani ay tahay mid xilli hore ah, maadaamaa aaggu weli xasilloon yahay.
Botswana iyo Lesotho ayaa horay uga soo saaray askartooda, halka Angola iyo Namibia ay ku guda jiraan sidii ay uga bixi lahaayeen.
Si kastaba ha ahaatee, Tanzania, oo xuduud la leh dalkaas dhanka waqooyi, ayaa geyn doonta 300 oo askari, sida uu ku warramay wargeyska sida gaarka ah loo leeyahay ee Zambeze, oo xaruntiisu tahay caasimadda Mozambique ee Maputo.
Dastan Kweka, oo ah khabiir dhanka maamulka ah oo Tanzania ku sugan, ayaa BBC u sheegay in mas’uuliyiinta ay filayaan in ammaanka gobolka uu sii xumaan doono.
Koonfur Afrika oo hadda in ka badan 1,000 askari ku biirisay dadaallada nabad ilaalinta ayaa sheegtay in ciidamadeeda ay sii joogi doonaan Mozambique illaa dhammaadka 2024-ka, balse aysan qeyb ka ahayn howlgalka Sadc.
Dhinaca kale, Rwanda oo aan ka tirsanayn Sadc, balse taageertay Mozambique, ayaa ku dhawaaqday inay 2,000 oo askari oo dheeraad ah u diri doonto dalkaas.
Afhayeenka ciidamada Rwanda Brig-Gen Ronald Rwivanga ayaa BBC u sheegay in ay "si fudud u xoojinayaan" awooddooda. Go'aanku wax lug ah kuma lahayn ka bixitaanka Sadc ama weerarradii dhawaa, ayuu yiri.
Markii Rwanda ay dirtay 1,000-kii askari ee ugu horreeyay 2021, waxay sheegtay inay taageerayso dadaallada lagu soo celinayo awoodda xukuumadda Mozambique ee Cabo Delgado.
Tani waxay daba socotay heshiisyo dhowr ah oo labada dal ay kala saxiixdeen 2018-kii.
Ciidamada dheeraadka ah ee Rwanda ayaa gacan ka geysan doona buuxinta boosaska ay baneeyeen ciidamada Sadc ee waqooyiga Mozambique.
Meron Elias, oo ah falanqeeye Bariga iyo Koonfurta Afrika u qaabilsan Kooxda Xasaradaha, ayaa sheegay in howlgalka Sadc ee Mozambique uu wajahayo caqabado dhaqaale, isagoo si weyn ugu tiirsan tabarucaadka xubnaha ka ah dowladda si uu u sii socdo.
Waxay sheegtay in ururka gobolku uu taa beddelkeeda u weecday sidii loo dejin lahaa xaaladda khatarta ah ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo.
Bishii Disembar 2023, Sadc ayaa ciidamo u dirtay DR Congo si ay dowladda uga caawiyaan la dagaalanka tiro badan oo jabhado ah oo dhibaato ku haya bariga dalka.
Kooxda IS ee xiriirka la leh Al-Shabaab ee Mozambique – oo aan xiriir la lahayn kooxda isku kale Al-Shabaabta Soomaaliya – ayaa tan iyo sannadkii 2017-kii ka howlgalaysay magaalada Cabo Delgado.
Kacdoonkoodu waxay ku dileen boqolaal qof, waxay barakiciyeen beelo waxayna gubeen magaalooyin iyo tuulooyin.
Waxay u dagaalameen sidii ay gacanta ugu dhigi lahaayeen gobolka qaniga ku ah gaaska dabiiciga ah iyo macdanta sida hydrocarbons, graphite iyo rubies.
